Przedplon:
Pszenica jara ma duże wymagania co do przedplonu, dlatego wysokie i stabilne plony można uzyskać tylko na właściwych stanowiskach. W naszych warunkach dobrymi przedplonami dla pszenicy jarej są rośliny nie zbożowe, jednak może ona być również uprawiana po owsie.
Zdecydowanie najgorszymi przedplonami dla pszenicy jarej są: pszenica, jęczmień, pszenżyto i żyto, przy czym wartość form jarych jest tak samo niska jak i ozimych. Wpływ przedplonu jest tym większy im słabsza jest gleba i niższa jej kultura.
Uprawa roli:
W większości przypadków jesienna uprawa roli pod pszenicę jarą ogranicza się do orki przedzimowej, ponieważ roślina ta jest wysiewana głównie po późno zbieranych przedplonach. Jedynie po koniczynie i innych wieloletnich roślinach pastewnych orka przedzimowa powinna być poprzedzona podorywką lub przynajmniej kultywatorowaniem albo talerzowaniem niszczącym chwasty.
Głębokość orki przedzimowej trzeba uzależnić od przedplonu. Po roślinach wieloletnich i kukurydzy orka powinna być wykonana na większa głębokość (25-30 cm). Po roślinach okopowych, pod które wykonano głęboka orkę, a zbiór wykonano w optymalnych warunkach wilgotnościowych, orka może być płytsza (15-20 cm). Orkę przedzimową lepiej jest wykonać niezbyt późno, tj. w październiku.
Jeżeli pszenica jara będzie uprawiana po wymarzniętej pszenicy ozimej, to uzyskanie zadowalających plonów zależy przede wszystkim od terminu siewu. Należy możliwie szybko zdecydować czy przesiew jest konieczny i natychmiast wykonać podorywkę, bronowanie, a następnie siew.
Siew:
Pszenicę jarą należy siać możliwie jak najwcześniej, wówczas silnie rozwija ona system korzeniowy, dzięki czemu zmniejsza się jej wrażliwość na niesprzyjające warunki pogodowe. Opóźnienie terminu siewu może spowodować spadek plonu nawet o tonę z ha.
Wczesny termin siewu przedłuża okres wegetacji, szczególnie okres krzewienia i strzelania w źdźbło, co sprzyja krzewistości produkcyjnej, wzrostowi ogólnej powierzchni asymilacji liści i przedłuża okres intensywnego pobierania składników pokarmowych. Ponadto wcześnie zasiana pszenica jest mniej atakowana przez szkodniki i choroby.
Optymalny termin siewu i dopuszczalne opóźnienia dla poszczególnych regionów kraju:
Opóźnienie terminu siewu zwykle sprawia, że początkowy rozwój przechodzi w wyższej temperaturze i przy dłuższym dniu. Takie warunki powodują skrócenie okresu krzewienia, co ogranicza liczbę wytworzonych pędów oraz redukuje liczbę płodnych kłosków, szczególnie w kłosach pędów bocznych.
Również stosowanie zbyt dużych ilości wysiewu pogarsza warunki świetlne poprzez zacienianie się roślin oraz dużą ilość promieniowania odbitego od roślin sąsiednich, co ujawnia się redukcją krzewienia i wydłużenia dolnych międzywęźli, zmniejszeniem ilości i redukcją liczby kłosków w kłosie.
Ujemny wpływ opóźnionego wysiewu w niewielkim stopniu może być wyrównany poprzez zwiększona ilość wysiewu. Wiąże się to ze zmniejszoną krzewistością produkcyjną poszczególnych roślin i mniejsza liczbą kłosków w kłosie oraz ziaren w kłosku przy opóźnionym siewie.
Optymalna ilość wysiewu wynosi od 350 do 450 ziaren kiełkujących na m2. Do siewu należy stosować kwalifikowany materiał siewny.
Nawożenie mineralne:
Nawożenie fosforem i potasem:
wielkość zalecanych dawek wynosi na kompleksie przydatności rolniczej:
- pszenny bardzo dobry i dobry, żytni bardzo dobry – dawka fosforu 20 do 80 kg/ha, dawka potasu 40 do 90 kg/ha (zależy od zawartości składnika w glebie),
- żytni dobry – dawka fosforu 10 do 60 kg/ha, dawka potasu 40 do 70 kg/ha,
- pszenny górski – dawka fosforu 20 do 80 kg/ha, dawka potasu 30 do 80 kg/ha,
- zbożowy górski – dawka fosforu 10 do 80 kg/ha, dawka potasu 40 do 90 kg/ha.
Nawożenie azotem:
optymalna dawka azotu pod pszenicę jara powinna wynosić 80 do 100 kg/ha. Dawki większe (100-120 kg/ha) są uzasadnione przy optymalizacji wszystkich zabiegów w kompleksowej technologii produkcji, stosowania antywylegacza, jak też zwalczania chorób.
Poziom plonowania pszenicy jarej i efektywność nawożenia azotem są w dużym stopniu zależne od przebiegu pogody w danym roku. W warunkach atmosferycznych sprzyjających dobremu plonowaniu występuje lepsze wykorzystanie dużych dawek azotu.
Dużej efektywności nawożenia można oczekiwać wówczas, gdy poprzedzająca zima była obfita w opady i pszenicę uprawia się po przedplonach wyczerpujących glebę z azotu (okopowe i pastewne, bez obornika). W tych warunkach zaleca się stosowanie większych dawek azotu (od 50 do 130 kg/ha – w zależności od kompleksu glebowo-rolniczego).
Efektywność mała lub średnia wystąpi po suchych zimach i przy uprawie pszenicy po przedplonach pozostawiających dużo azotu w glebie (motylkowe, strączkowe, pastewne i przemysłowe na dużych dawkach azotu). W warunkach przewidywania małej efektywności działania azotu zalecane dawki należy zmniejszyć o około 20-30%.
Dawkę pierwszą, stanowiącą 40-60% ilości całkowitej, stosuje się zwykle przed siewem pszenicy. Druga dawkę należy zastosować w okresie strzelania w źdźbło. W tej fazie możliwe jest dokarmianie w formie oprysku o stężeniu nie przekraczającym 8% azotu, tzn. 7,5 kg albo około 10 kg mocznika w 100 l wody. Przy przeciętnej ilości 400 l roztworu wprowadza się na hektar 20 kg azotu.
Przy produkcji ziarna tzw. jakościowego można zastosować trzecią dawkę azotu w fazie kłoszenia lub na początku kwitnienia. Dawka ta powinna wynosić 10-15% azotu na każdą tonę oczekiwanego plonu powyżej 3 t/ha. Trzeciej dawki nie wlicza się do całkowitej ilości podanych powyżej dawek.
Przy stosowaniu drugiej, a zwłaszcza trzeciej dawki konieczne jest pozostawienie w łanie ścieżek technologicznych. Należy podkreślić, że system nawożenia azotem musi mieć charakter otwarty. Oznacza to, że o celowości stosowania oraz wielkości kolejnej dawki trzeba każdorazowo decydować na podstawie analizy przebiegu pogody, obserwacji łanu i ewentualnie oznaczeń zawartości azotu w roślinach.
Pielęgnacja i ochrona zasiewów:
Pszenica jara, podobnie jak pozostałe zboża jare, jest bardzo wrażliwa na zachwaszczenie w początkowych fazach rozwojowych. W momencie wschodów pszenicy, czyli w fazie tzw. „szpilkowania” wskazane jest bronowanie łanu oraz powtórzenie tej czynności w fazie 3-4 liści. W fazie krzewienia w większości przypadków niezbędne jest chemiczne zwalczanie chwastów, a dobór herbicydów musi być uzależniony od dominujących gatunków.
Zwalczanie chorób i szkodników:
W pszenicy jarej stosuje się zwykle jeden zabieg zwalczania chorób w okresie od końca fazy strzelania w źdźbło do końca kłoszenia. Zabieg ten jest szczególnie efektywny w przypadku porażenia przekraczającego ekonomiczne progi szkodliwości.
W niektórych latach pszenica jara może być porażona we wczesnych fazach rozwojowych (krzewienie – strzelanie w źdźbło) przez mączniaka prawdziwego. Wówczas w tej fazie zachodzi potrzeba zastosowania dodatkowego oprysku.
Spośród szkodników pszenicy jarej największe szkody w ostatnich latach wyrządzają mszyce i skrzypionki. Silne porażenie plantacji określonej odmiany może znacznie zmniejszyć plon.
Wszystkie preparaty należy stosować zgodnie z aktualnymi zaleceniami IOR.
Przeciwdziałanie wyleganiu:
Uprawa pszenicy jarej na glebach żyznych przy jednocześnie wysokich dawkach nawożenia azotowego stwarza niebezpieczeństwo wylegania. Zapobiegać temu można między innymi poprzez stosowanie regulatorów wzrostu.
